معبد گارنی، به خدای طلای رومیها نسبت داده شده و به وسیله یكی از پادشاهان ارمنی به نام تیرداد اول، در قرن یک میلادی ساخته شده. زمانی كه مسیحیت وارد ارمنستان شد، از این معبد به عنوان خانه تابستانی خانواده سلطنتی استفاده میشد. حمام رومان هم در همان نزدیکی محل استقرار شاه بوده و حالا به وسیله ساختمانی مدرن پوشیده شده. در قرن هفتم میلادی، كلیسایی هم كنار آن ساخته شد. حمام رومان را از پانزده نوع سنگ طبیعی رنگارنگ ساختهاند. در خرابههای نزدیك معبد، ویشاپ که تصویری است حجاری شده از یک اژدها، بر روی یک سنگ قرار گرفته. این سنگ، علامتی برای وجود آب در محل بوده. میگویند بعضی از نوشتههای میان سنگ، نوشتههایی از شاه آرگیشتی در قرن هشت قبل از میلاد بوده که به معنی: «آرگیشتی، پسر مِنوآ، انسانها و احشام را از گارنی به اِرِبونی آورد تا بتواند جامعهی جدیدی را بسازد.» است.
این صومعه، بعد از اینكه پهلوی حضرت مسیح، زمان به صلیب كشیدن او با نیزه سوراخ شد، این نام را گرفت. صومعه گغارد در گوشه درهای بسیار زیبا و چشمنواز قرار گرفته است. نیزه متعلق به آن دوره هم در این مكان نگهداری میشده، اما حالا در خزانه مقدس در اشمیاتزین است. افسانهها، این صومعه را مربوط به قرن چهارم میدانند. اسم این صومعه، قبلا آیریوانك، به معنای صومعهای در غار بوده.
زمانی كه به صومعه رسیدید، بالای تپه، میتوانید خانههایی كه به دست راهبان ساخته شده را ببینید. منظره درختهایی که پارچه بهشان وصل شده هم حتما برایتان جالب است؛ مردم معمولا برای برآورده شدن خواستهها و نیازهایشان، به این درختها پارچه گره میزنند.
كنار دیوارهای صومعه گغارد، دو كلیسای اصلیاش قرار دارند كه مربوط به قرن سیزده هستند. بیرون، بالای در جنوبی، یک علامت خانوادگی با سمبلهای خاورمیانهای و علامت شیر پادشاهی میبینید كه مربوط به خانواده پرنس زاكاریان است كه این بنا را ساخته. سمت راست دهلیز، دو ورودی به سمت كلیساهای كوچك وجود دارد كه از سنگ ساخته شدهاند. ورودیای كه سمت چپ قرار دارد، مربوط به سال ١٢٤٠ میلادی است و در آن حوضی با آب مقدس هم وجود دارد که میگویند اکسیر جوانی و شادابی در آن است.
کلیسای جامع وارتنوتس، حدود ۱۴۰۰ سال قبل ساخته شده و در سال ۹۳۰، بهخاطر زلزله قسمتهای زیادی از آن از بین رفتند. اما همین ستونهای باقیمانده از کلیسا، تاثیر فرهنگ و معماری یونان و روم را نشان میدهد. یک استخر هم درست وسط کلیسا ساخته شده، که در آن آیین غسل تعمید را اجرا میکردند. با اینکه بنای باقیمانده از این کلیسا دیگر شبیه به یک کلیسای کامل نیست، اما خیلی از توریستها بهخاطر قدمت تاریخی و معماری بینظیرش به آن سر میزنند. اگر قبل از این به موزه تاریخ ارمنستان در ایروان رفته باشید، ماکت این کلیسا را حتما در آن دیدهاید.
کوه آراگاتس به قلههای پر برفش معروف است؛ معمولا بیشتر سال، قلهی بلند آراگاتس پوشیده از برف است و همه سال هم ابرها پایین میآیند و قسمت زیادی از کوه را میگیرند. اگر قصد کوهنوردی در آراگاتس، بلندترین کوه ارمنستان را دارید، بهتر است تابستان و ساعتهای اولیه صبح را برای آن انتخاب کنید. اگر برای صعود به قله احتیاج به راهنما داشتید هم، تورهای دو روزه هم راهنما دارند و هم تجهیزات لازم.
دریاچه پر آب و بزرگ سوان در استان گغارکونیک، حدود ۶۰ کیلومتر با ایروان فاصله دارد و بین همه توریستها حسابی معروف است. اینجا بزرگترین دریاچه قفقاز و از بزرگترین دریاچههای کوهستانی آب شیرین جهان هم هست. سر زدن به سوان، نه تنها شما را با منظرههای زیبایش سرگرم میکند، که میتوانید در آب آن شنا کنید، در ساحلش آفتاب بگیرید و حتی انواع ورزشهای آبی را انجام دهید. یک نوع ماهی قزلآلا که خود ارمنیها به آن ایشخان میگویند هم در این دریاچه هست که یکسری از غذاهای محلی و دریایی ارمنستان با آن درست میشود. پارک ملی سوان هم، در نزدیکی دریاچه، جای خوبی برای تفریحهای خانوادگی است.
صومعه خور ویراپ، در ۴۲ کیلومتری ایروان و در دشت آرارات، نزدیک به مرز ترکیه قرار دارد. بهجز ساختمان زیبا و جادویی خور ویراپ، منظره آن به کوه آرارات هم جزو چیزهایی است که دیدنش را بهیاد ماندنیتر از همیشه میکند. خورویراپ قبل از اینکه به یک مکان مقدس تبدیل شود، سیاهچالی بود که سنت گریگور، به دستور تیرداد سوم و بهخاطر انتخاب دین مسیحیت، ۱۳ سال در آن زندانی بود. اما بعد از اینکه شاه تیرداد سوم بهخاطر این عملش نفرین و بیمار شد، گریگور مقدس را از سیاهچال آزاد کرد و کلیسایی کوچک در این محل ساخت. این روزها، صومعه خور ویراپ، بهجز جاذبه گردشگریاش، یکی از عبادتگاههای اصلی مسیحیان ارمنستان است.
کلیسای جامع اچمیادزین که در شهر واغارشاپات در ۱۹ کیلومتری ایروان قرار دارد، اولین و قدیمیترین کلیسای ارمنستان است که به دستور گریگور مقدس ساخته شد. بازدید از این بنای مقدس و تماما سنگی، یکی از جذابیتهای سفر به ایروان است. بهجز توریستها، هنوز مسیحیان زیادی برای عبادت به این کلیسا میآیند. میگویند قبل از ساخت کلیسا، حضرت مسیح به زمین آمده و این مکان را برای ساخت کلیسا انتخاب کرده. بهخاطر همین هم اسمش را اچمیادزین، به معنی ظهور تکفرزند گذاشتهاند.